چرا برخی از دانش آموزان علاقه زیادی به درس، مدرسه و تحصیل دارند و برخی علاقمند به این امور نیستند. چرا برخی به عنوان دانش آموز موفق و برخی ناموفق نام گذاری می شوند؟ بررسی چگونگی و چرایی این انگیزه مورد سؤال و بحث بسیاری از اولیاء، معلمان و مربیان است. هر پدر و مادر و یا معلمی دوست دارد در دانش آموز ایجاد علاقه، میل و رغبت به تحصیل را باور کند تا فراگیر بتواند در امر تحصیل موفق تر و از تحصیل لذت بیشتری ببرد. ممکن است سوال کنید چه اشکالی دارد فرزند ما بسیار موفق و همیشه شاگر اول باشد؟ اشکال در اینجاست که بعضی کودکان، چنان خودشان را تحت فشار می­ گذارند که یا آن قدر خسته می­ شوند که از ادامه مسیر باز می­ مانند و به اصطلاح”می­ برند” و یا اینکه یادشان می­ رود که در زندگی تفریح هم لازم است.

به قول معروف:

رهرو آن نیست که گه تند گهی خسته رود                      رهرو آنست که آهسته و پیوسته رود

راهکاریی برای داشتن دانش آموز موفق

• هدف واقع بینانه برای درس خواندن تعیین کنید؛ شاید لازم نباشد کودک شما در درس ریاضی به چندین کتاب و جزوه دیگر مراجعه کند و همان مطالب کتاب درسی برای او کافی باشد. اگرچه ممکن است به جای نمره 20، 18بگیرد ولی باید به او بقبولانید که این نمره برای او مناسب تر است.
• به کمک مشاوره مدرسه، متخصص امور آموزشی ضریب هوشی کودک را بسنجید.
• بازی و سرگرمی را وارد زندگی او کنید؛ به او کمک کنید که در زمینه های مناسبی مثل ورزش، نقاشی، کاردستی و غیره به فعالیت بپردازد.
• انتظارات کمال گرایانه(بهترین خواهی) را از بین ببرید.
• در کودکتان احساس امنیت به وجود آورید؛ تحقیقات نشان می­ دهد والدینی که در مواقع موفقیت به فرزندانشان توجه نشان داده اند و درباره آن موفقیت با آنها صحبت کرده اند، باعث موفقیت و پیروزی بیشتری در فرزندانشان شده اند.
• از فرزندتان حمایت کنید؛ واکنش های مثبت و تشویق خیلی مفیدتر از از شکایت و ابراز نارضایتی است.
• زندگی فرزندتان را چند بعدی کنید؛ صرفا درس خواندن همه ارزش زندگی نیست در کنار آن تفریح و بازی را هم داشته باشید.

نکته: قوانین بازی:

• دارای زمان مشخص
• دارای مکان مشخص
• تصمیم گیری در خصوص چگونگی و نحوه بازی با کودک
• تنها چیزی که بازی را قطع می­ کند خشونت است.
• در طول بازی او را تشویق کنید، رفتارها و احساساتش را توصیف کنید و از سوال کردن و انتقاد و دستور بپرهیزید و بعد از پایان بازی در مورد تجربه و احساسش در طول بازی با هم صحبت کنید.

نتیجه گیری: هم کسانی که کمتر از حد انتظار موفقیت کسب می­ کنند و هم آنها که بیش از حد انتظار به کسب موفقیت نایل می ­آیند، دچار ناهماهنگی تحصیل با توانایی های شخصی شان هستند. شما با بهره گیری از راهکارهای بالا می توانید قدرت یادگیری کودک خود را دریابید و در نتیجه، خواسته ها و انتظارات شما از او منطقی و واقع بینانه خواهند شد.

منبع:

فیروزی،حسام.(1394).واکسیناسیون روانی کودک.انتشارات نگاه

گاربر،استفن.گاربر،ماریان دانیلز.فریدمن اسپیزمن،روبین .(1394). چگونه با کودکم رفتار کنم؟ (مترجمان شاهین خزعلی،هومن حسینی نیک،احمد شریف تبریزی) . تهران: انتشارات مروارید

ارتباط والدین با مدرسه ابتدا برای کودک دشوار است و بهتر این است که والدین و کارکنان مدارس با یکدیگر ارتباط موثر و مثبت داشته باشند تا کودکان احساس دلگرمی را تجربه کنند. در زیر دلایل این ضرورت و راهکارهایی برای بهبود این ارتباط را واکاوی می کنیم. خانواده اولین نهادی است که کودک در آن قرار می گیرد و  هنگام ورود به مدرسه محیط جدیدی را تجربه می کند و ساعاتی از روز را از جمع خانواده فاصله می گیرد.

خانواده سازوکار مهمى است که از طریق آن انتظارات والدین به فرزندان انتقال می یابد. با ورود کودک به مدرسه انتظارات والدین از فرزندان بیشتر معطوف به پیشرفت تحصیلی می شود ولی کودک  برای دست یابی به موفقیت تحصیلی علاوه بر برخورداری از محیط آموزشی مناسب نیاز به حمایت خانواده نیز دارد.

تحقیقات نشان داده اند که تماس بین کودك و خانواده، دوستان، جامعه و مدرسه اش مى تواند به دستاوردهاى آکادمیک بالای آنها یاری رساند. این تماس ها که محصول روابط و درگیرى هاى اجتماعى هستند سرمایه اجتماعى نام دارند (نازک تبار،1387). بنابر این ایجاد سرمایه اجتماعی مطمین برای کودک می تواند آینده او را در مسیری مثبت قرار دهد.

ارتباط والدین با مدرسه را می توان در عناوین زیر خلاصه کرد:

• توجه والدین در امور مربوط به اولیا و مربیان: جلساتی که توسط کارکنان مدرسه برای ارتباط با اولیا تشکیل می شود یکی از مهمترین راه های ارتباطی والدین با محیط آموزشی فرزندان است و در این جلسات مسایل و مشکلات عمومی مدرسه و فرزندان مطرح می شود.
• ارتباط با معلم: نظارت بر امور تحصیلى فرزندان از طریق ارتباط با معلم کودک میسر است چرا که اوست که بیشترین ساعات را در مدرسه با کودک می گذراند و نقص ها و قوت های کودک را می شناسد.
• شناخت والدین از دوستان و همکلاسى هاى فرزندانشان: همانطور که می دانید همسالان تاثیر بسیار زیادی بر روی فرزندان دارند. بنابر این ضروری است که والدین از نوع تربیت، سطح درسی و علاقمندی های دوستان و همکلاسی های کودک خود آگاه باشند و ترجیحا دوست یابی کودک را به سمت کشش به شباهت ها و شخصیت های مکمل سوق دهند.
• ارتباط با والدین دانش آموزان: پدر و مادرهای دانش آموزان یک کلاس معمولا مسایل مشترکی را تجربه می کنند که با در میان گذاشتن آنها با یکدیگر می توانند در حل مشکلات یاری رسان هم باشند

می توان دلایل زیر را برای ضرورت ارتباط والدین با مدرسه عنوان نمود:

• احساس دلگرمی کودک: با توجه به اینکه کودک در محیط جدید قرار گرفته با مراوده والدین با مدرسه احساس دلگرمی و حمایت می کند و از این احساس که در محیطی غریبه تنها قرار گرفته است رهایی می یابد.
• هم اندیشی و همفکری: کارکنان مدرسه با بررسی نظرات و پیشنهادات والدین می توانند عمکرد بهتری در مسیر آموزش کودکان داشته باشند و همواره به توجه اولیای دانش آموزان به عنوان کسانی که نکات مثبت و منفی مدرسه را بطور ملموس در فرزندانشان می بینند نیاز دارند.

• آگاهی والدین از فعالیتهاى فرزندان: بهتر است که والدین از برنامه آموزشی و فعالیت های بدنی و فکری کودک در مدرسه آگاهی کامل داشته باشند تا به تکیه بر این آگاهی برنامه ها و انتظارات خود را از کودک هنگامی که در منزل است تنظیم نمایند.

والدین می توانند برای بهتر نتیجه گرفتن از ارتباط با محیط آموزشی فرزندان به نکات زیر توجه کنند:

• آرامش و کنترل احساسات: بهتر است هنگامی که کودک در مدرسه از نظر درسی یا اخلاقی دچار مشکلی می شود والدین با آرامش با قضیه برخورد کنند و بدون موضع گیری و تعصب نشان دادن عمق قضیه را بررسی کنند و اشتباهات فرزند خود را بپذیرند.
• کمک مالی: گاهی در بعضی مدارس امکانات و بودجه های محدودی وجود دارد و با تقسیم بودجه بین والدین بدون اینکه فشار مالی به یک نفر تحمیل شود، می توان محیط آموزشی مجهزتر و فضای بهتری را برای کودکان فراهم نمود.
• ارتباط مداوم: بهتر است که ارتباطات والدین با مدرسه تداوم داشته باشد و مقطعی نباشد چرا که روزانه آموزش های مختلفی به کودک داده می شود و فاصله گرفتن از روند رشدی و آموزشی فرزندان آسیب زاست.
• تشکیل گروه های مجازی: با توجه به فراگیر شدن شبکه های اجتماعی می توان برای ارتباط مدارم با والدین همکلاسی ها و معلمان از گروههای مجازی استفاده کرد. این امر می تواند کمک شایانی به والدینی که هر دو شاغل هستند بکند و کمتر نیاز به حضور مستقیم والدین احساس می شود.
• انجام امور خیریه و فوق برنامه: حضور فعال اجتماعی والدین در مدرسه باعث ایجاد انگیزه و اشتیاق در کودکان می گردد و علاوه بر اینکه می توان از طریق برگزاری بازارچه های خیریه و امور فوق برنامه ارتباط موثر با کارکنان مدرسه برقرار کرد می توان بسیاری از فعالیت های اجتماعی را به کودکان آموزش داد.

ارتباط والدین با محیط آموزشی فرزندان اگر مداوم و با هدف و همراه با کنترل احساسات باشد می تواند در رشد اجتماعی و بهبود آموزش دانش آموزان تاثیر مثبت بگذارد.

منبع:

رجایی پور،سعید؛ فرهنگ،ابولقاسم؛ آقا حسینی،تقی؛ قلاوندی، حسن(1387) بررسی راههای بهبود مناسبات خانه و مدرسه از دیدگاه آموزگاران، مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، 36-27.

نازک تبار،حسین؛ ویسی،رضا(1387) واکاوي رابطه سرمایه اجتماعى خانواده با تحصیل فرزندان،مجله فرایند و توسعه،149-124.

هنری ماسن،پاول؛ کیگان،جروم؛ کارول هوستون،آلتا؛ جین وی کانجر،جان(1384) رشد و شخصیت کودک(ترجمه مهشید یاسایی) تهران، انتشارات ماد.

برای جلوگیری از تاثیر فاصله طبقاتی بر دانش آموزان و کودک می توان نکاتی را در نظر گرفت. در این یادداشت به راهکارهایی در این مورد پرداخته ایم.

تاثیرات محیطی بر افراد جامعه ازجمله مقولاتی است که داراي سابقه می باشد و از سوي اندیشمندان و مسئولان مورد توجه ویژه قرار گرفته است به این علت که تحولات محیطی و ویژگی هاي محیطی بر روي نگرش و تغییرات رفتاري تاثیرات بسزایی می تواند داشته باشد. همزمان با شکل گیري شخصیت اجتماعی کودك، محیطهاي آموزشی بیشترین نقش را در فرآیند تأثیرپذیري افراد از طریق آموزش هاي مستقیم وغیر مستقیم به عهده میگیرند و البته این سیر (تأثیر گذاري وتأثیرپذیري درمحیط آموزشی) تا سنین بزرگسالی همراه فرد خواهد بود..

کودکان با ورود به مدرسه دیدگاه جدیدی در مورد خود و خانواده شان پیدا می کنند و این دیدگاه بر اثر برخورد با همکلاسی ها و خانواده هایشان شکل می گیرد. اگر تفاوتی در خانواده ها وجود داشته باشد کودک به خوبی درک می کند و به علت ناپختگی دچار تفکرات و برداشت های سطحی در مورد خانواده اش می شود. خصوصا اگر این تفاوت در وضعیت مالی باشد و همکلاسی اش از وسایلی گرانبها استفاده کند کودک دچار اندوه و احساس ناتوانی می شود.

متاسفانه امروز فاصله طبقاتی در جامعه بسیار زیاد شده است و درآمدها عادلانه و به یک اندازه نیستند. این مساله در جامعه و در کوچه و خیابان مشهود است و نمود آن در مدرسه نیز بروز می کند. با وجود طرح آموزش همگانی بسیاری از مدارس بر روی مسایل تشریفاتی تاکید دارند و در اصطلاح می گویند که مدارس بازاری شده اند. این پدیده ریشه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارد و بررسی علل و عوامل آن نیاز به بحث گسترده دارد. اما وجود آن را در جامعه باید بپذیریم و ببینم چه کاری می توانیم انجام دهیم تا فرزندانمان از آن آسیب نبینند.

راهکارهایی برای والدین و معلمین

• مدرسه فرزندتان را به دقت انتخاب کنید. به زرق و برق و تبلیغات چشم گیر توجه نکنید. اصولی برای انتخاب مدرسه وجود دارد که در مدارس دولتی و عادی نیز دیده می شود.
• مسیولین مدارس طبق قوانین آموزش و پرورش عمل کنند و از دریافت هزینه های نامعقول خود داری کنند.
• دانش آموزان باید لباس متحد الشکل بپوشند و والدین نباید اجازه داشته باشند فرزندشان را با لباس های گرانقیمت نمایش دهند.
• دانش آموزان اجازه دارند فقط وسایل ضروری و با قیمت و ارزش مشخص را به مدرسه همراه خود بیاورند و از آوردن وسایل لوکس و غیر ضروری خودداری کنند.
• معلمان و کارکنان مدارس تفاوتی بین والدین قایل نباشند و آنها را بر اساس وضعیت مالی قضاوت نکنند.
• اگر کودکی دارای خانواده ای با سطح فرهنگی متفاوت است مورد مواخذه قرار نگیرد بلکه با صبر و حوصله سعی کنید او را با همکلاسی هایش هماهنگ کنید.
• ارزش انسان در برابر مادیات را به کودکان آموزش دهید. در مورد عدالت و مفاهیم انسانی در خانه و مدرسه به زیان کودک صحبت کنید.
• علل تفاوت ها را به گونه ای که برای کودک قابل درک باشد برایش بازگو کنید.

نتیجه: درک فاصله طبقاتی برای دانش اموزان آسیب زا است و والدین و معلمان باید از اثرات وارد شدن این آسیب ها به کودکان مراقبت کنند.

منبع:

واتبرگ،فرتیس ردل ویلیام و(1353) بهداشت روانی و آموزش(ترجمه ناهید فخرایی) تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

اکبری اقدم، صادق؛ ملکی، امیر؛ نوایی لواسانی، محمود(1393) بررسی رابطۀ بین نگرش به عدالت اجتماعی و محیط آموزشی محل تحصیل حوزه و دانشگاه،مجله فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 4(1) 69-94.

نیک نشان،شقایق؛ لیاقت دار،محمدجواد؛ بختیار نصرآبادی، حسن علی؛ پاک سرشت،محمد جواد(1391) ایدیولوژی مبنایی بری عملکرد آموزش و پرورش: مقایسه ایذیولوژی لیبرال دموکراسی و نیولیبرالیسم بر تعلیم و تربیت در کشورهای غربی، مجله دانشگاه روانشناسی و علوم تربیت فردوسی مشهد، 2(1)، 5-26.

محققین دریافتند که رابطه بین دانش آموز و معلم در طول روز با عملکرد تحصیلی و رفتارهای منفی دانش آموزان در ارتباط است.

محقیقین دانشگاه میسوری روشی جدید برای اندازه گیری تعامل معلم با هر دانش آموز ابداع کردند.

وندی ریک، روانشناس مدرسه نشان داد، دانش آموزانی که در کلاس توجه منفی از معلم خود دریافت می کنند مشکلاتی در تنظیم هیجان و تمرکز دارند و همچنین رفتارهای مخرب دارند.

ریک می گوید: “پیدا کردن یک روش کارآمد و دقیق برای ارزیابی رفتار معلمان نه تنها برای امور پژوهشی بلکه برای ارزیابی معلمان نیز مفید است. برای مثال اگر معلمی دانش آموزی را برای کار خوب تشویق کند، احتمال اینکه دانش آموز کارهای خوب مشابه را تکرار کند بیشتر است؛ و بر عکس اگر معلمی، دانش آموزی را به دلیل کار زشت توبیخ کند، آن دانش آموز حتی برای جلب توجه هم که شده آن رفتار را تکرار می کند.

رینک و همکارانش در مطالعه خود با استفاده از روش ابداعی خود به مشاهده 53 معلم و 896 دانش آموز پرداختند. آنها در این بررسی نشان دادند که تعامل معلم و دانش آموز و توجه مثبت یا منفی معلمین می تواند رفتارهایی را در دانش آموزان شکل دهد و یا تشدید کند.

رینک می گوید این روش ابداعی که بصورت خلاصه ST-CIO نامیده می شود همچنین می تواند برای مدیران مدارس نیز حائز اهمیت باشد، چرا که یک بازخورد مناسب از رفتار معلمین مدرسه به آنها می دهد.

منبع:

W. M. Reinke, K. C. Herman, L. Newcomer. The Brief Student-Teacher Classroom Interaction Observation: Using Dynamic Indicators of Behaviors in the Classroom to Predict Outcomes and Inform Practice.Assessment for Effective Intervention, 2016; DOI:10.1177/1534508416641605